حذف ایران و روسیه از مسیرهای ترانزیتی عملا ناممکن است

به گزارش UAE فارسی، شعیب بهمن دکترای علوم سیاسی گفت که طرح موسوم به کریدور عرب ـ مدیترانه از سال ۲۰۰۹ کلید خورده بود و اگر چه بعضا اخباری درباره به اتمام رسیدن مسیر احداث آن در سال ۲۰۲۵ منتشر می شد، اما هیچ گاه به صورت رسمی با حمایت غرب همراه نبود.

شعیب بهمن می‌گوید که مدیترانه از نظر غرب می تواند رقیبی جدی برای پروژه ترانزیتی عظیم چین، موسوم به “ابتکار کمربند و جاده” محسوب شود. زیرا هر دو طرح خواهان تسهیل دسترسی به اروپا هستند و اینک هند از فرصت قابل توجهی برخوردار شده که از طریق این کریدور از رقیب سنتی خود یعنی چین پیشی گیرد. همچنین کریدور عرب ـ مدیترانه از نظر غرب می تواند جایگزین طرح ترازیتی هند ـ ‌ایران ـ روسیه به شمار آید که تا ‌اروپا امتداد پیدا می کرد. در واقع هند و اروپا با این طرح عملا ایران و روسیه را از مسیرهای ترانزیتی حذف کرده اند.

با توجه به انگاره های فوق، جو بایدن رئیس‌جمهور ایالات متحده در حاشیه اجلاس گروه ۲۰ اعلام کرد که کریدور عرب ـ مدیترانه، یک “معاملۀ کلان واقعی” برای پل زدن به بنادر دو قاره آسیا و اروپا است و منجر به خاورمیانه‌ای باثبات‌تر، مرفه‌تر و یکپارچه‌تر خواهد شد. جان فاینر، معاون مشاور امنیت ملی ریاست جمهوری آمریکا نیز تاکید کرد که “این کریدور با افزایش جریان انرژی و ارتباطات دیجیتال، رفاه را در میان کشور‌های درگیر افزایش می‌دهد. درواقع، این پروژه به رفع کمبود زیرساخت‌های مورد نیاز برای رشد در کشور‌های با درآمد پایین و متوسط کمک می‌کند و می‌تواند به به کاهش تنش‌ها در تلاطم و ناامنی که از خاورمیانه می‌آید کمک کند.”

شعیب بهمن مدعی شد که با وجود مانور گسترده مقامات سیاسی غرب به خصوص آمریکایی ها در مورد احداث کریدور عرب ـ مدیترانه توجه به چند نکته حائز اهمیت است:

حجم مبادلات تجاری هند و اروپا با حجم معاملات اقتصادی چین و اروپا قابل قیاس نیست:

هند دهمین شریک تجاری بزرگ اتحادیه اروپا است که ۲.۱ درصد از کل تجارت کالاهای این اتحادیه را در سال ۲۰۲۱ به خود اختصاص داده است. این در حالیست که چین ۱۶.۲ درصد از کل تجارت اتحادیه اروپا را شکل می دهد و نخستین شریک تجاری این اتحادیه به شمار می آید. در نتیجه کریدور عرب ـ مدیترانه به معنای از بین رفتن اهمیت طرح ابتکاری جاده و کمربند چین نخواهد بود. زیرا همچنان اتحادیه اروپا نیازمند تسهیل دسترسی به کالاهای چینی است.

در طرح کریدور عرب _ مدیترانه صرفا کشورهای محدودی مشارکت دارند:

این کریدور قرار است از طریق دریای عمان از هند تا امارات متحده عربی امتداد یافته و سپس با عبور از عربستان سعودی، اردن و اسرائیل، به اروپا برسد. این در حالیست که کریدور جاده و کمربند چین یک استراتژی توسعه زیرساخت جهانی است که تا ژانویه ۲۰۲۳، موفق به جلب مشارکت ۱۵۱ کشور شده است. کشورهای شرکت کننده در این طرح تقریباً ۷۵ درصد از جمعیت جهان و بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی دنیا را تشکیل می دهند. در واقع کریدور جاده و کمربند چین بزرگ‌ترین طرح سرمایه‌گذاری بین المللی است اما کریدور عرب ـ مدیترانه فاقد چنین جایگاهی است.

کریدور عرب _ مدیترانه از نظر جغرافیایی بسیار محدود است:

سوم آنکه ابتکار کمربند و جاده نه از حیث بودجه و نه از لحاظ جغرافیایی قابل قیاس با کریدور عرب ـ مدیترانه نیست که از نظر جغرافیایی بسیار محدود است. ابتکار کمربند و جاده دارای بودجه هنگفتی به مبلغ یک تریلیون دلار است. کریدور جاده و کمربند چین شامل دو مسیر تجاری “کمربند اقتصادی راه ابریشم” و “راه ابریشم دریایی” است. “کمربند اقتصادی راه ابریشم” در مسیر باستانی راه ابریشم چین را از طریق آسیای مرکزی، روسیه و خاورمیانه به اروپا متصل می‌کند. “راه ابریشم دریایی”، چین را از طریق دریا به جنوب شرق آسیا و آفریقا مرتبط می‌کند. این ابتکار بر بسیاری از مناطق تمرکز دارد و محورهای متعددی را ترسیم می کند که از قاره های مختلف در جاده باستانی ابریشم می گذرد. ​​این در حالیست که کریدور عرب ـ مدیترانه صرفا از کشورهای خاص می گذرد و پاسخی به نیازهای اقتصادهای خاص، با تلاش برای حل مشکلات موجود مرتبط با زنجیره تامین محصولات کشاورزی، مواد غذایی، نفت، و صنایع فنی است و به هیچ وجه یک کریدور با تاثیرگذاری جهانی محسوب نمی شود.

حذف ایران و روسیه از مسیرهای ترانزیتی عملا ناممکن است:

در حالی که ایالات متحده از دهه ۱۹۹۰ یکی از سیاست های خود برای مقابله با تهران و مسکو را ممانعت از مشارکت این کشورها در طرح های ترانزیت کالا و خطوط انتقال انرژی تعیین کرده اما واقعیت آن است که همچنان کریدور شمال ـ جنوب مسیری کم هزینه تر و ایمن تر است. ضمن آنکه از حیث حمل و نقل ترکیبی نیز کریدور شمال ـ جنوب نیاز به تنوع کمتری دارد و از بندر چابهار ایران می تواند به صورت ریلی تا روسیه و اروپا امتداد پیدا کند.

دکتر شعیب بهمن در پایان گفت که نهایتا با این اوصاف اگر چه آمریکایی ها با طراحی مسیرهای ترانزیتی جایگزین تمایل زیادی به حذف یا کمرنگ کردن طرح های کشورهایی همچون چین، روسیه و ایران دارند اما باید توجه داشت که تلاش های آمریکا در گذشته نیز با شکست های چشمگیری مواجه شده اند. در حال حاضر نیز آمریکایی ها هدف مهمتری را دنبال می کنند که قصد ندارند به صورت آشکار درباره آن سخن بگویند. در واقع هدف اصلی آمریکا از طرح کریدور عرب ـ مدیترانه، تعمیق روابط هند و کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس با اسرائیل است که بخشی از طرح ابراهیم محسوب می شود.